De paasgebruiken in Denekamp zijn nu écht officieel.
Vandaag kreeg de stichting Heemkunde Denekamp van cultuurwethouder Ilse Duursma het officiële certificaat overhandigd dat hoort bij plaatsing op de lijst. De stichting heeft de paasgebruiken in december 2017 voorgedragen. Zij laat hiermee zien dat ze de traditie beschouwt als haar immaterieel erfgoed en dat ze die wil beschermen in de zin van doorgeven aan volgende generaties.
“Denekamp kent bij de viering van Pasen een aantal aloude gebruiken, die nog altijd springlevend zijn. Elk jaar doen veel inwoners, jong en oud, mee met het eieren rapen, het hout halen, het paasstaakslepen en het paasvuur. Het is een traditie die diepgeworteld is in ons dorp en onze gemeenschap samenbrengt en verbindt. Daarom vind ik het van groot belang dat we de paasgebruiken blijven koesteren en veilig stellen voor de volgende generaties. Een plaatsing op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed draagt daar zeker aan bij!”, aldus wethouder Ilse Duursma.
Judas & Iskariot
Bijzonder is dat er geen overkoepelend organiserend comité of bestuur is, maar dat een groep inwoners de gebruiken jaarlijks spontaan organiseert. Er zijn wel verschillende Denekampse families die met de traditie verweven zijn, al dan niet met een jaarlijks terugkerende symbolische taak of opdracht. De gebruiken worden begeleidt door twee jonge ‘veurgangers’, Judas en Iskariot. Zij worden jaarlijks gekozen, waarbij de Judas altijd de Iskarot van het jaar ervoor is.
Eier gadder’n
Het eieren rapen (eier gadder’n) vindt op Palmzondag plaats. Onder aanvoering van Judas en Iskariot verzamelen kinderen zich bij de Sint-Nicolaaskerk voor een rondgang door het dorp. Als zingend gaan zij bij de mensen in het dorp langs met het verzoek: Eier, eier, geld is ôk goat!’ Vroeger kregen zij met name eieren, tegenwoordig krijgen zij vooral geld om de gebruiken mee te bekostigen.
Hoalt haaln
Op de zaterdag voor Pasen verzamelen mannen en jongens uit het dorp zich bij de Sint-Nicolaaskerk voor het hout halen (hoalt haaln). Samen met Judas en Iskariot verzamelen zij met trekkers en platte wagens het paashout voor de paasbult. Tegenwoordig kan iedereen in de week voor Pasen hout naar de paasbult brengen.
Poasstoaksleppen
Op eerste Paasdag verzamelen inwoners zich bij de Sint-Nicolaaskerk om samen met Judas en Iskariot zingend naar landgoed ’t Singraven te gaan. Hier vraagt Judas de kasteelheer om een paasstaak. Er wordt een boom aangewezen waar Judas inklimt om het touw vast te knopen. Daarna hakt men de boom om en sleept de menigte de paasstaak naar het dorp. Mensen die geen boom of touw vasthouden, vormen een lange keten door elkaars hand vast te houden. De paasstaak wordt op de paasweide voorzien van een houten teerton en met behulp van houten ladders naast de paasbult geplaatst. Daarna verkoopt Judas de paasstaak en de ringen (die overblijven na het verbranden van de ton) aan de hoogste bieder.
Paasvuur
Om klokslag 20.00 uur wordt het paasvuur en de ton in de paasstaak aangestoken. Zingend loopt een grote groep Denekampse mannen door de menigte rond het paasvuur. Zodra de ton in de paasstaak uit elkaar valt, wordt de paasstaak neergehaald. Deze wordt, net als de ringen, de volgende dag door Judas en Iskariot naar de kopers gebracht waarmee het paasritueel ten einde is.
Omliggende dorpen
De dorpen rond Denekamp kennen gelijksoortige rituelen, met dezelfde bewogenheid. Er zijn wel kleine verschillen. Zo hebben Judas en Iskariot geen rol in Tilligte en Beuningen. Daar worden de gebruiken bewaakt en in ere gehouden door de Poaskeals.
Noord-Deurningen haalt op Eerste Paasdag met een platte wagen de paasstaak op, die meestal wordt omgehakt door iemand die door verhuizing of trouwerij het dorp verliet of gaat verlaten.
In Lattrop en Breklenkamp wordt een gezamenlijk paasvuur ontstoken, maar zijn er in beide dorpen een Judas.
